ABSTRAKCJONIZM

Według Wilhelma Worringera, który w 1908 roku wydał swoją pracę doktorską zatytułowaną "Abstraktion und Einfuhlung" sztuka abstrakcyjna jest rezultetem rozdźwięku między człowiekiem a naturą. Jej rozwój jest konsekwencją wielkiego niepokoju wewnętrznego wywołanego przez zjawiska świata zewnętrznego i odpowiada w dziedzinie religii silnie transcendentnemu zabarwieniu całej wyobraźni. W ten oto sposób dla Worringera sztuka realistyczna i abstrakcyjna to dwa równoległe nurty będące wynikiem odmiennych koncepcji świata. W kilka lat po ukazaniu się rozprawy Worringera, w drugim roku II wojny światowej Paul Klee zanotował w swoim dzienniku: "Im bardziej okropny jest świat, tym bardziej abstrakcyjna jest sztuka, podczas gdy świat szczęśliwy rodzi sztukę związaną z ziemią." Jako datę początkową w historii sztuki abstrakcyjnej przyjmuje się rok 1910 - tzn datę powstania piewrszej akwareli abstrakcyjnej Kandinskiego. Malarstwo abstrakcyjne wcześnie pojawia się we Francji, w twórczości artystów związanych z orfizmem - u Roberta Delanuaya oraz jego żony Soni Delauney -Terk. Konsekwentnym abstrakcjonistą jest również Frantisek Kupka. Na pograniczu abstrakcji stoją eksperymenty Legera i Picabii. Całkowicie abstrakcyjne kombinacje przedstawiali również futuryści np. Severini, Ballo i Prampolini. W Anglii początki abstrakcjonizmu łączą się z działalnością grupy vortycystów, których programowe obrazy komponowane były na zasadzie układów koncentrycznych - wirowych (vortex- wir). Czołowym przedstawicielem kierunku był Wyndham Lewis. Jednym z najważniejszych ośrodków kształtowałania się sztuki abstrakcyjnej była Rosja. Początki rzeźby jak i malarstwa abstrakcyjnego przypadają na drugie dziesięciolecie XX wieku i wiażą się przede wszystkim z eksperymentami rosyjskich konstruktywistów oraz grupy De Stijl. Osobnym zagadnieniem jest twórczość Rumuna Donstantina Brancussiego , oscylująca między figuracją a abstrakcją. Około roku 1920, po okresie rozkwitu sztuki abstrakcyjnej, daje się zauważyć pewien kryzys. Występuje wówczas wyraźnie wzrost tendencji realistycznych widoczny także w twórczosci Picasa , Braque`a i Legera. Wielu abstrakcjonistów powraca do sztuki figuratywnej, jak np. Russel, Macdonald -Wright czy Magnelli.Tworzyć obrazy w tym czasie zaczynają artyści tacy jak Willi Baumeister, Hans Hartung czy Henri Nouveau oraz Otto Freudlich. Twórczość Kurta Schwittersa zrodziła się z ducha dadaistycznego. Innym twórcą , który łączył kompozycje abstrakcyjne z inspiracjami dadaistycznymi był Hendrik Werkman - artysta holenderski. Wiele elementów abstrakcyjnych odnaleźć można również w twórczości Mana Raya i Duchampa. Ważnym ośrodkiem sztuki abstrakcyjnej stał się po pierwszej wojnie Bauhaus - Instytut Sztuki założony przez Waltera Gropiusa w 1919 r w Weimarze. Do najwybitniejszych twórców związanych z Bauhausem należeli Wassily Kandinsky i Paul Klee. Około 1927 roku daje sie zauważyć zainteresowanie sztuką bezprzedmiotową. Centrum abstrakcjonizmu przenosi sie do Paryża . Tamteż w roku 1929 Michel Seuphor i urugwajski malarz Joaquin Torres- Garcia zakładają międzynarodowa grupę " Cercle et Carre" w celu skupienia rozproszonych sił abstrakcjonistów. Grupa liczy ok 80 osób. Grupa wydaje 3 numery czasopisma, a w roku 1930 organizuje międzynarodową wystawę sztuki o tendencjach abstrakcyjnych. Po jej rozpadzie w roku 1931 powstaje grupa "Abstraction- Creation", do której weszli wszyscy członkowie grupy "Cercle et Carre”. Do pierwszego należą przede wszystkim malarze związani z surrealizmem jak Arp, Miro, Gorky, a także Baumeister. Drugi - operujący swobodną plamą barwną i dynamiczną linią , na który oddziaływało zarówno malarstwo Kandinskiego jak i ekspresjonizm oraz kaligrafia wschodnia, reprezentują Julius Bissier oraz Hans Hartung. Sztuka abstrakcyjna rozwinęła się silnie również po II wojnie światowej. Podzieliła się na dwa zasadnicze nurty. Pierwszy wywodzący się z twórczości Mondriana, De Stijl i rosyjskiego konstruktywizmu - jest to nurt abstrakcji geometrycznej, zwanej zimną. Drugi - czerpiący z Kandinskiego i Kleego - nurt abstrakcji romantyczne Artyści i krytycy związani z pierwszą postawą zgrupowali się w 1949 r. wokół czasopisma "Art d`Aujoud`hui", którego twórcą był rzeźbiarz i architekt Andre Bloc. Postulują oni zwrócenie się ku abstrakcji geometrycznej i syntezę sztuk plastycznych. Drugim w Do aktywnych twórców tego nurtu po II wojnie światowej zaliczyć można malarzy takich jak Nicholson, Diller, Cahn, Del Marle, Bill, Pasmore, Rodice, Peire, Leppien. Osobnym działem tego kierunku jest kinetyzm, łączący się z zagadnieniem ruchu w sztuce i przyznający dużą rolę światłu.Rozwija się on w wielki nurt wizualizmu, do którego należy również amerykański Op- Art. Abstrakcja aluzyjna zwiazana jest ze sztuką tematyczną, polega na percepcji natury i przekształceniu jej w układy kolorystyczne i formalne. Istnieją dwie odmiany abstrakcji aluzyjnej : kolorystyczno- impresjonistyczny reprezentowany przez Rogera BIssiere, Alfreda Manessiera, Maurice`a Esteve`a, oraz nurt abstrakcji romantyczno - magicznej , którego przedstawicielami są Joan Miro, Andre Masson Osobnym zagadnieniem jest ekspresjonizm abstrakcyjny zwany również malarstwem "Informel" , który swój początek bierze z taszyzmu. Charakteryzuje się on spontanicznym i automatycznym rzucaniem na płótno rozcieńczonej farby.