DADAIZM
Dadaizm był swoistym protestem przeciwko wojnie. Dadaiści ośmieszali ojczyznę,
religię, moralność i honor jako wartości wysyłające ludzi na front. Wyszli od
absolutnej negacji wszelkich wartości, odrzucali tradycyjną estetykę i konwencjonalne
techniki artystyczne, głosili nieskrepowaną swobodę twórczą i indywidualizm.
Dadaizm był jednakże bardziej postawą życiową niż konkretnym rodzajem sztuki.
Artyści tego kierunku nie stworzyli jednorodnego stylu o jakichkolwiek
charakterystycznych cechach. W Nowym Yorku działa grupa członkami której byli:
Francis Picabio, Marcel Duchamp, oraz Amerykanin Man Ray. Ich organem programowym
stały się pisma " 291", później " 391". Cechowała ich pogarda dla tradycyjnego
rozumienia dzieł sztuki. Duchamp za dzieła uważał przedmioty produkcji seryjnej np.
pisuar,który jako obiekt sztuki zatytułował "Fontanna". Uprawiali oni celową prowokację i
mistyfikację, przejawiali perwersyjny dowcip zmierzając do wywoływania skandali.
Zupełnie niezależna była druga grupa działająca w Zurychu. Należeli do niej Rumuni:
poeta Tristan Tzara i malarz Marcel Janco, Alzatczyk Hans Arp i dwaj pisarze niemieccy
Hugo Ball i Rihard Huelsenbeck. Siedzibą ich stał się Cabaret Voltaire działający
od 5 lutego 1916 r. W nim, podobnie jak w otwartej nieco później Galerii Dada,
odbywały się odczyty i wystawy, na których swoją twórczość prezentowali Arp,
Janco, Ernst, Delaunay, Chirico, Piasso, Modigliani, Kandinski, Klee i wielu innych.
Grupa zuryska nie głosiła początkowo negacji wszelkich wartości. Dopiero wpływ
Picabii wpłynął na opublikowanie manifestu, w którym Tzara pisze: " Nie uznajemy
żadnych teorii , dość mamy akademii , kubistyznych i futurystycznych, laboratoriów
idei formalnych. Czyż uprawia się sztukę by zarabiać pieniądze lub pieścić
poczciwych mieszczuchów... . Nowy malarz tworzy świat , którego elementy są także
środkami, dzieła nie wyszukane i ściśle określone bez treści... . Wszelkie dzieło
malarskie lub plastyczne jest nieużyteczne... . Abstrakcyjne kompozycje Arpa,
Janco, Sophie Taeuber czy Richtera nie miały być anty - sztuką lecz nowym jej
rodzajem - sztuką abstrakyjną. W kwietniu 1919 r. radykalni dadaiści - Janco, Arp,
Richter i Eggeling założyli, wraz z członkami stowarzyszenia "Das Neue Leben ",
nową grupę " Artistes Radicaux”. Koncentrowali się oni na przeciwstawianiu
komercjalizacji sztuki, oraz na postulowaniu syntezy sztuk i aktywnego udziału
artysty w życiu społecznym. Nurt dadaistyczny w Paryżu miał swoje odzwierciedlenie
przede wszystkim w literaturze. Totalna negacja wartości zapanowała w ich sztuce
dopiero po przybyciu Picabii i Tzary do Paryża. Odbywały się wówczas prowokacyjne
spektakle, manifestacje, wystawy, miały miejsce publikacje o podobnym charakterze,
a wszystko to ze ściśle opracowaną techniką skandalu i błazeństwa. Wychodzą
wówczas w Paryżu pisma " Biulletin Dada, "Dadaphone, "Cannibale". W galerii Au
Sans Pareil odbywają się wystawy o prowokacyjnym charakterze. Wystawiają
Picabia, Ernst i Ray ukazują swoje " antyartystyczne " kompozycje. Dadaizm w
Niemczech przybrał charakter zdecydowanie polityczny, działa tam grupa berlińska
założona przez Richarda Huelsenbecka , w której skład oprócz niego wchodzą:
Baader ,Jung, Mehring, Haussmann,Heartfield, Hoech ,Shlichtner,Dix i Grosz.
Publikowali liczne pamflety i broszury, tworzyli fotomontaże. Szczytowym ich
osiągnięciem była wystawa w zerwcu 1922 na której pokazano 174 prace. Innym
ośrodkiem niemieckiego dadaizmu była Kolonia, działała tu grupa Stupid z Angelicą i
Heinrichem Hoerle, Raderscheidtem i Seifertem a także twórcy tacy jak Alfred
Grunewald , Max Ernst i Hans Arp , który przyjechał z Zurychu. Dadaiśi niemiecy
działali również w Hanowerze. Oprócz wymienionych ośrodków dadaistycznych
stowarzyszenia o tym charakterze działały również w Czechosłowacji, Jugosławii i
Hiszpanii. Około 1922 roku dadaizm zamiera a większość jego twórów skupia się wokół
surrealizmu. Znaczenie dadaizmu polega bardziej na metafizycznym ujmowaniu
banalności niż konkretnych działaniach artystycznych, sprawili oni bowiem,iż
sztuka przeniosła się na nowe nie eksploatowane jeszcze obszary. Ich dążenie do
swobody twórczej spowodowało wiele eksperymentów w dziedzinie nie materiału
lecz inwencji.